به توده های سخت از جنس کریستال، سنگ کلیه یا رنال کلکولوس گفته می شود. سنگ کلیه معمولا در کلیه تشکیل می شود اما ممکن است هرجایی از دستگاه ادراری، که شامل بخش های زیر است، شکل بگیرد:
جنس کریستال همه ی سنگ های کلیه یکسان نیست. از جمله انواع سنگ های کلیه می توان موارد زیر را نام برد:
سنگ کلسیم از همه شایع تر و معمولا از جنس اگزالات کلسیم است (البته می تواند حاوی فسفات کلسیم یا مالئات باشد). مصرف کم تر غذاهای حاوی اگزالات، خطر بروز این نوع سنگ را کاهش می دهد. این غذاها شامل موارد زیر می شود:
قبل از هر اقدامی بهترین کار مشاوره با یک متخصص اورولوژی می باشد.
این نوع سنگ کلیه در مردان شایع تر از زنان است. ممکن است در افراد مبتلا به نقرس یا کسانی که شیمی درمانی انجام می دهند رخ دهد.
این نوع از سنگ زمانی تشکیل می شود که ادرار بسیاری اسیدی باشد. رژیم غذایی سرشار از پورین میزان اسید ادرار را بالا می برد. پورین ماده ی بی رنگ شیمیایی است که در پروتئین حیوانی، مانند ماهی، صدف و گوشت، وجود دارد.
این نوع از سنگ بیشتر در زنان مبتلا به عفونت مجرای ادرار تشکیل می شود. ممکن است اندازه ی سنگ بزرگ باشد و منجر به انسداد ادرار شود. این سنگ در اثر عفونت کلیه رخ می دهد. درمان عفونت زمینه ای مانع از تشکیل سنگ استروویت می شود.
سنگ سیستین نادر است و در زنان و مردانی که از اختلال ژنتیکی سیستینوری رنج می برند رخ می دهد. در این حالت، سیستین (اسیدی که به طور طبیعی در بدن تشکیل می شود) از کلیه وارد ادرار می شود.
بزرگ ترین عامل خطرناک که باعث تشکیل سنگ کلیه می شود این است که روزانه کم تر از 1 لیتر ادرار کنید. به همین دلیل، سنگ کلیه در نوزادان نارس که مشکل کلیه دارند شایع است. با این حال، احتمال بروز سنگ کلیه در افراد بین سنین 20 تا 50 سال بالاتر است.
عوامل مختلفی باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه می شود. سفیدپوستان در ایالت متحده بیشتر از سیاهپوستان در معرض ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند.
جنسیت هم در این امر دخیل است. به گفته ی موسسه ی ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK)، مردان بیشتر از زنان دچار سنگ کلیه می شوند.
سابقه ی تشکیل سنگ کلیه خطر را بالا می برد. سابقه ی سنگ کلیه در یکی از اعضای خانواده هم همین طور.
دیگر عوامل پرخطر عبارتند از:
درد شدید ناشی از سنگ کلیه برای همه شناخته شده است. ممکن است علائم سنگ کلیه تا زمانی که سنگ به سمت اورتر حرکت نکند، رخ ندهد. به این درد شدید کولیک کلیه گفته می شود. ممکن است در یک طرف کمر یا شکم احساس درد کنید.
مردان این درد را در کشاله ی ران هم احساس می کنند. درد سنگ کلیه مقطعی اما بسیار شدید است. افراد در این حالت بی قرار می شوند.
از جمله دیگر علائم سنگ کلیه عبارت است از:
درصورتی که سنگ کلیه کوچک باشد، ممکن است هنگام خروج سنگ از دستگاه ادرار احساس درد نکنید یا علامتی نداشته باشید.
سنگ همیشه در کلیه باقی نمی ماند بلکه گاهی از کلیه وارد اورتر می شود. اورتر کوچک و حساس است و ممکن است سنگ آن قدر بزرگ باشد که به نرمی از اورتر وارد مثانه نشود.
عبور سنگ از اورتر منجر به اسپاسم و سوزش آن می شود. درنتیجه، خون در ادرار ظاهر می-شود.
گاهی سنگ مانع از جریان ادرار می شود. به این وضعیت انسداد ادرار می گویند که عفونت و آسیب کلیوی را در پی دارد.
تشخیص سنگ کلیه نیازمند معاینه ی کامل سابقه ی سلامت و معاینه ی فیزیکی است. آزمایشات دیگر شامل موارد زیر است:
با انجام آزمایشات زیر احتمال بند آمدن ادرار کنار می رود:
رنگی که در سی تی اسکن و IVP از آن استفاده می شود می تواند روی عملکرد کلیه تاثیر بگذارد. با این حال، درمورد کسانی که کلیه ی سالم دارند جای نگرانی نیست.
بعضی داروها همراه با این رنگ، احتمال بروز آسیب به کلیه را بالا می برد. مطمئن شوید رادیولوژیست از داروهای مصرفی تان اطلاع دارد.
روش درمان براساس نوع سنگ برنامه ریزی می شود. بعد از پالودن ادرار، سنگ برای ارزیابی گرفته می شود.
نوشیدن شش الی هشت لیوان آب در روز جریان ادرار را بالا می برد. کسانی که آب بدنشان پایین آمده یا دچار استفراغ شدید هستند، به تزریق وریدی مایعات نیاز دارند.
روش های دیگر درمان شامل موارد زیر است:
برای تسکین درد به مسکن احتیاج است. درصورت عفونت، باید آنتی بیوتیک تجویز شود. داروهای دیگر شامل موارد زیر است:
در لیتوتریپسی خارج از بدن با استفاده از امواج ناگهانی، از امواج صدا برای تجزیه ی سنگ های بزرگ استفاده می شود تا راحت تر از اورتر وارد مثانه شود. ممکن است این فرایند ناخوشایند و به بیهوشی ملایم نیاز باشد. ممکن است کبودی هایی روی شکم و کمر و خون مردگی دور کلیه و اندام های مجاور ایجاد شود.
جراح با ایجاد برش کوچکی روی کمر، سنگ ها را برمی دارد. در موارد زیر فرد به این جراحی احتیاج پیدا می کند:
زمانی که سنگ در اورتر یا مثانه گیر کند، پزشک از ابزاری به نام اورتروسکوپ برای برداشتن آن استفاده می کند.
آب رسانی کلید پیشگیری است.آب کافی مصرف کنید تا روزانه حدود 2.6 کوارت ادرار دفع شود. افزایش دفع ادرار به تصفیه ی کلیه کمک می کند.
می توانید به جای آب، آبجو زنجبیلی، لیموناد و آبمیوه بنوشید تا مصرف مایعاتتان بالا رود. اگر پایین بودن میزان سیترات علت تشکیل سنگ کلیه شده، آبمیوه ی سیترات به پیشگیری از تشکیل سنگ کمک می کند.
مصرف به اندازه ی غذاهای سرشار از اگزالات و کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی خطر تشکیل سنگ کلیه را پایین می آورد.
ممکن است پزشک متخصص اورولوژی برای جلوگیری از تشکیل سنگ های کلسیم و اسید اوره دارو تجویز کند. اگر قبلا سنگ کلیه داشتید یا در معرض ابتلا به آن قرار دارید، با پزشک درمورد بهترین روش های پیشگیری صحبت کنید.